Nhận định từ góc độ lịch sử Mai Lượng

Chủ trương đoàn kết dân tộc

Khi quân Pháp âm mưu lợi dụng tôn giáo để chia rẽ Lương, Giáo thì Lãnh binh Mai Lượng dẹp bỏ hiềm khích xây dựng hòa hợp Lương, Giáo, thực hiện chủ trương đoàn kết nhân dân, đoàn kết dân tộc chống kẻ thù chung. Những nghĩa cử đó không những thời bấy giờ được nhân dân khắp vùng tôn kính, mà người dân vùng hữu ngạn sông Gianh đời sau còn mãi lưu truyền.[7]

Vượt qua tầm nhìn hạn chế "Trung quân, ái quốc"

Qua nhiều lần quân địch âm mưu lợi dụng một số người có chức quyền, khoa bảng cùng thời với Mai Lượng đem thư tới dụ dỗ ông bãi binh sẽ được biệt đãi, nhưng ông kiên quyết từ chối, quyết chí không hàng để chiến đấu chống giặc giữ nước đến cùng.

Khi phong trào Cần Vương chống Pháp gặp khó khăn thoái trào nhiều nơi nao núng tan rã gần như thất bại hoàn toàn; vua Hàm Nghi bị bắt, "lãnh tụ tinh thần" không còn, nhưng nghĩa quân Mai Lượng vẫn một lòng kiên trung giữ vững ý chí chiến đấu, quyết tâm chống giặc giữ nước đến hơi thở cuối cùng. Ông đã vượt qua tầm nhìn hạn chế của các văn thân, sĩ phu yêu nước lúc bấy giờ là: "Trung quân, ái quốc".[9]